Legegintzaldi planak: Proiektuen zerrenda?

 

Ikasturte politikoaren hasieran zortea eta aukera izan genuen bi udali legealdiko planak egiten laguntzeko. Bi esperientzia horiek, bai eta aurreko beste batzuek ere, lortutako ikaskuntzei buruzko lerro gutxi batzuk idaztera bultzatu gaituzte, agian norentzat balio izan dezaten.

 

Horretarako, galdera batekin hasi behar dugu testua: zer da legegintzaldi plan bat? Hasiera batean, galdera horren erantzunak begi-bistakoa dirudi, edo are gehiago, galderak zentzugabea dirudi. Baina, gure ustez, garrantzitsua da legegintzaldi plan bat izan daitekeenaren irismena eta izaera zehaztea.

 

Ziurrenik, galdera honen erantzun zabalduena da legegintzaldi planak kontratu moduko bat direla, gobernu-talde berriek herritarrekin eskuratzen dutena. Hurrengo lau urteetan zer egingo den eta gobernu-taldeak zer egiteko konpromisoa hartzen duen zehazten duten betebeharren zerrenda. Eta nolabait ere ados gaude definizio posible horrekin, baina bere horretan ez gaitu asetzen. Gure ikuspuntutik, legegintzaldi plan baten izaerak honako hiru esparru hauei erantzun behar die:

 

Imajinario eraldatzailea

Legegintzaldi plan batek gai izan behar du hurrengo 4 urteetan, edo hurrengoetan ere, egin nahi den aldaketa zein den irudikatzeko eta definitzeko. Eta ez gara ari gauzatuko diren proiektuei buruz – horiek ere –, ezta gizarte gisa ditugun erronkei buruz ere – horiek ere –. Azaltzeko edo zehazteko askoz ere zailagoa den zerbaitez ari gara. Tokiaren identitatearekin edo sortu nahi den identitatearen idearioarekin zerikusia duen zerbaitez ari gara. Lotzen duen zerbait, batzen duen zerbait, eta eraldaketa eragiten eta bultzatzen duen zerbait. Nor naizen eta nor izan nahi dudan galderei erantzuten dien zerbait.

Dudarik gabe, hau ez da batere erraza. Gure sentimendu komunitario eta identitario sakonean murgiltzea eta bilatzea eskatzen du, horrela, eraldaketara eramango gaituen imajinarioa eraiki ahal izateko. Eta ez du zertan legegintzaldi plan batera mugatu behar, baizik eta, duen izaeragatik, komenigarria litzateke herritarrei zabaltzea. Baina legegintzaldi plan batek eraldaketa-prozesu horretarako oinarriak ezar ditzake.

 

Helburuen definizioa

Erakunde baten kudeaketan beti aurkitzen den arriskua inertzian erortzea da. Pertsona batek kudeaketa-erantzukizunak hartzen dituenean, abiadura eta kudeatu beharreko gai kopurua izugarriak dira. Erakundearen makineriak berak pertsona horien energia guztia xurga dezake. Ildo horretan, legegintzaldi plan batek zurrunbilo horretatik burua altxatzea ahalbidetzen digun tresna izan behar du, eta urrutira begiratzen laguntzen diguna. Askotan ezinezkoa dirudien arren, beti aurkitzen da kalitatezko eta lasaitasunezko denbora pixka bat, hausnartzeko, zalantzan jartzeko, irudikatzeko eta etorkizuna eraikitzeko.

Horregatik, legegintzaldi plan batek balio behar du erronka zehatzak identifikatzeko (klima-aldaketa, aldaketa soziodemografikoak, euskara, hezkuntza, etab.), gehienez ere 5 helburu neurgarri eta gauzagarri definitzeko, ondoren helburu horiek lortzen lagunduko diguten proiektu berritzaileak identifikatu ahal izateko. Eta hemen helburu neurgarriak eta gauzagarriak definitzearen garrantzia azpimarratu nahi genuke – adibidez, euskararen erabilera % 3 handitzea 4 urtean –. Izan ere, agian ohituegiak gaude proiektuen zerrenda gisa ulertzen legealdiko plana. Gobernu-talde batek herritarrekin duen betebeharra proiektuetan oinarritzen dela ulertu izan dugu askotan. Baina ziurgabetasun garai honetan, agian proiektu bat zaharkitua edo ez-eraginkorra bihur daiteke legealdiaren erdian. Horregatik, gure ikuspuntutik, proiektuekin hartutako konpromisoa bezain garrantzitsua da gobernu-talde batek helburuekin hartzen duen konpromisoa, horrek aukera ematen baitigu proiektuak aldatzeko, baldin eta proiektu horiek jada ez badira baliagarriak helburu horiek lortzeko.

 

Herritarren beharrak

Legegintzaldi plan batek bi espazioen artean mugitu behar du beti. Ikuspegi eraldatzailea txertatzeko gai izan behar du, baina herritarren eguneroko beharrei erantzuteko gai ere izan behar du. Kaleak garbi ez badaude, edo mantentzea behar badute, ez du ezertarako balioko ikuspegi eraldatzaileak, herritarrak ez baitira horri atxikiko. Era berean, egunerokotasunari ikuspegi eraldatzailerik gabe erantzuteak inertzia eta etsipena eragiten ditu denboran.

 

Legegintzaldi plana, egiteko modu bat

 

Legegintzaldi planek, proiektuen zerrenda bat baino gehiago, bestelako egiteko modu bat izan beharko lukete, konplexutasuna, ziurgabetasuna eta etengabeko aldaketak bizi ditugun garaietara egokitzen dena. Legegintzaldi planak egiteko prozesuek aukera eman beharko ligukete erakundearen barruan ko-sorkuntza teknikorako eta politikorako espazioak antolatzeko, espazio desberdinetatik, agian lehen ezagutzen ez genituen espazioetatik, errealitatea behatzen lagunduko digutenak. Eta horretarako, une batez erakundearen zurrunbiloa gelditu behar dugu, arduradun instituzionalak (teknikoak zein politikoak) beren asmoekin konektatu behar ditugu, eta sortzen ari diren errealitateak eta erronken konplexutasunari erantzuteko gai diren proiektu berritzaileak agertzeko eta irudikatzeko modu berriak sortu behar ditugu.

 

Legegintzaldi planek ez lukete izan behar erakundeko sailen proiektuen zerrenda konkretua. Eta hemen komeniko litzateke bereiztea zer den sailaren plan bat eta herritarren aurrean aurkeztutako legegintzaldi plan bat. Horregatik da garrantzitsua legegintzaldi planen izaera eta irismena zehaztea. Legegintzaldi planek sail desberdinetako proiektu konkretuak izan baditzakete ere, lehen adierazitako irismenari erantzun beharko liokete, gertatu nahi den aldaketari. Eta horretarako, garrantzitsua da legegintzaldi planek erakundeek normalean izan ohi dutena baino begirada sistemikoagoa eta zeharkakoagoa izatea.

 

Horregatik guztiagatik, legegintzaldi planak egiteko prozesua bezain garrantzitsua da erakundearen barruan antolaketa-eredu on bat artikulatzea, sailen arteko planen zeharkako ebaluazioa eta proiektuak berriz aztertzea ahalbidetuko duena. Azken batean, espiralean, sorkuntzan, garapenean, hausnarketan eta ikaskuntzan, eta berriz ere sorkuntzan funtzionatuko duen sistema bat egituratzea da helburua.

 

Azkenik, adierazi behar da legegintzaldi planak herritarren partaidetzarekin garatutako beste prozesu batzuekin osatu beharko direla. Era berean, gertatu nahi den aldaketaren erronkari erantzuteko gai izango den gobernantza-eredu bat artikulatzeko gai izan beharko lukete, baina azken gai hori beste artikulu baterako utziko dugu.